Van een dorsvloer
vol confetti naar een
confetti van windmolens
en zonneweides?
I
Zeeland! Land van uitgestrekte akkerlanden
en bloemrijke binnendijken. Land van stille en
woeste wateren en van hoge duinen en brede
zandstranden. Land van historische stadjes en
intieme ringdorpen, van eeuwenoude boeren
erven en verstilde getijdehaventjes. Maar ook
een land van bedrijvige zeehavens, verspreid
liggende bedrijventerreinen, oprukkende
nieuwbouwwijken en omvangrijke windmolen
en zonneparken.
Themajaar Ode aan het Nederlandse Landschap
Cultuurlandschap
Maakbaar landschap
nr 1 2021
EEUwS ERFGOED
Afbeelding
Dynamiek in de polder.
Het vanouds agrarische
landschap wordt meer
en meer ingericht voor
andere doeleinden,
zoals recreatie en de
opwekking van wind
energie. Vakantievilla
park De Groote Duynen
in de Onrustpolder in
Kamperlandmet op
de achtergrond wind
molens in de naast
gelegen Jacobapolder,
Afbeelding hiernaast
Vreemde eenden in de
bijt of een harmonisch
samengaan? Wind
molens ter hoogte van
het voormalige kustfort
De Ruyter (1913), tussen
Vlissingen en Ritthem.
"Hebjij dit besteld", vroeg landschapsarchitect
Adriaan Geuze aan presentator Wilfried de Jong
tijdens een uitzending van Zomergasten in
augustus 2015. Geuze doelde op de 'schaamteloze
lelijkheid' van een verrommeld landschap met
een eindeloze rij aan identiteitsloze gebouwen
langs de A4 in Leiderdorp. De met wanhoop
uitgesproken vraag, voLgens velen het hoogtepunt
van de door Geuze samengestelde televisie
aflevering, maakte onder de kijkers veel reacties
Los en leidde zelfs tot vragen in de Tweede Kamer.
Het Nederlandse Landschap, we wonen erin, we
werken erin en we recreëren erin. Het is van alle
tijden én het is van ons allemaal. Het is zo
allesomvattend datje, in de drukte van het
dagelijks Leven, algauw geneigd bent om het
als een vaststaand gegeven te beschouwen. Je
vergeet in feite om er bij stilte staan hoe bijzonder
en waardevol dat landschap is, hoe oud het is en
met hoeveel moeite het door mensenhanden tot
stand is gekomen. Want ook dat moet gezegd
worden, het Nederlandse landschap is een echt
cultuurlandschap. Een Landschap dat door
mensenhanden is gevormd, met de strijd tegen
het water vaak als uitgangspunt. "Dieu créa Le
monde, mais les Hollandais créèrent la Hollande",
zoals de zeventiende-eeuwse Franse filosoof
René Descartes gezegd zou hebben, doelend
op de drooglegging van grote delen van de Lage
Landen én op haar inwoners, die vorm aan het
Land gaven.
Het Nederlandse landschap als maakbaar
landschap dus. Een cultuurlandschap waarin al
eeuwenlang dominante sporen van menselijke
activiteit zijn waar te nemen, van zandsuppletie én
-afgraving in het duinlandschap tot grootschalige
ruilverkaveling en egalisatie in het zeekleiland
schap, om het maar even tot het Zeeuwse te
beperken. Nergens ter wereld is het landschap
zo divers als in Nederland, wordt wel beweerd.
GeLijktijdig doen we als Nederlanders ons uiterste
best om dit diverse Landschap aan te harken, af
te vlakken en recht te trekken om er te wonen,
te werken en te recreëren. Met veelal kaarsrechte,
gladgetrokken gras- en akkerlanden - met hier en
daar 'schaamakkerranden' als compensatie voor
flora en fauna -, omvangrijke woningnieuwbouw
aan dorps- en stadsranden en een Lappendeken
van kleinere en grotere bedrijventerreinen nabij
ontsluitingswegen in het open Landschap tot
gevolg. Zelfs de stukjes (wilde) natuur die we
missen tekenen we in op de tekentafel. 'Wat ooit
was' brengen we in bescheiden proporties terug,
met behulp van het nodige menselijk ingrijpen.
Want ook het natuurlandschap blijkt maakbaar.
Sterker nog, het kan zonder menselijk ingrijpen
zelfs niet meer standhouden.
nr.i 2021
ZEEUWS ERFGOED
