mi
MIESST'
SfeTAMPg
UITGELICHT
In De Wete schrijft Jules Braat over de
opkomst, groei en ondergang van het
Middelburgse bedrijf De Gruyter Zoon.
Weinig mensen weten nog dat de
uitdrukking 'Het Snoepje van de Week'
oorspronkelijk een reclamezin was van
het kruideniers- en supermarktbedrijf
P de Gruyter Zoon, dat tot 1977 in heel
Nederland winkels exploiteerde, ook in
Middelburg. In 1818 begon Petrus de Gruyter
in 's-Hertogenbosch de eerste zaak, waar
onder andere granen, zaden en kippenvoer
werden verkocht. Het bedrijf ontwikkelde
zich steeds verder en ging ook producten
van boeren uit de omtrek opkopen en door
verkopen. Eerst bleef het bedrijf uitsluitend
een Bossche aangelegenheid, maar in 1896
werd de eerste winkel in Utrecht geopend,
daarna ook in Amsterdam. De twee broers
De Gruyter die toen het bedrijf runden,
streefden naar een landelijk netwerk van
filialen en vanaf 1905 kwam de groei Rink
op gang. In 1921 waren er honderd filialen
en op het hoogtepunt waren er zelfs
zeshonderd zaken in het hele land.
De Gruyter Zoon werd op 15 april 1918
ingeschreven in het handelsregister van
de Kamer van Koophandel in Middelburg,
met adres Lange Delft B 157. De Gruyter
adverteerde regelmatig in de krant: kopers
van grote hoeveelheden werden beloond
met lagere prijzen, je kon wikkels van
chocoladeartikelen sparen voor een
bepaald chocoladeproduct, en ook zaten
er gedichtjes bij bepaalde producten.
Het bedrijf is vooral bekend geworden door
de koffie van uitstekende kwaliteit en ook
de thee was in trek.
Tot het begin van de Tweede Wereldoorlog
verliepen de zaken rustig. In 1932 drukte
een bezorger uit Koudekerke 150 gulden
achterover van zijn baas, waarschijnlijk door
de crisistijd, maar veel incidenten waren er
niet. De Gruyter deed in die periode een
schenking van 500 gulden aan het
Middelburgse Crisiscomité. Op 17 mei 1940
werd de winkel totaal verwoest bij de grote
stadsbrand. In recordtempo opende de firma
een tijdelijke winkel in de Lange Noordstraat
41, en in december werd al een grotere, ook
weer tijdelijke, winkel in de lange Delft 131
betrokken.
Om na de brand de herbouw een
harmonische eenheid met de monumentale
binnenstad te laten vormen werd de
Stichting Herbouw Middelburg opgericht.
Nadat de gemeente percelen voor de
herbouw had toegewezen, ontstond
daarover onenigheid tussen de Gruyter
en de eigenaar van het aangrenzende pand,
de ijzerhandel van De Jager. Na veel overleg
kwam er een polderoplossing: De Gruyter
betaalde schadevergoeding en De Jager
staakte zijn verzet. In januari 1942 stuurde
De Ruyter zijn plan en tekeningen in en al
in februari werd de bouw gegund aan
Th. van Doorn in Krabbendijke.
Rijkscommissaris Sejss-Inquart gooide
echter roet in het eten en alle bouw
vergunningen werden ingetrokken.
aan de Lange Delft 3 geopend. In dat jaar
werd ook het bekende 'Snoepje van de
Week' ingevoerd. Dat was een slimme zet
om een suikeroverschot tot snoep te
verwerken. Bij aankoop van f2,50 kon je voor
10 cent een zakje snoep van één ons kopen,
plus een verrassing voor de kinderen. De
actie werd een doorslaand succes!
Aan het winkelpersoneel werden serieuze
eisen gesteld. De proeftijd duurde twee
maanden. Iedere nieuwe winkeljuffrouw
kreeg het boekje Weihom juffrouw, met
wenken over het vakken vervullen, hoe
de klanten te benaderen, verzorgd uiterlijk
enzovoort. De kruideniersbranche had in de
jaren zestig drie grote spelers: Albert Heijn,
De Gruyter en Simon de Wit. Vooral Albert
Heijn was een geduchte concurrent. Door de
toegenomen welvaart had het publiek meer
te besteden en omdat De Gruyter uitsluitend
eigen producten verkocht, zochten de
klanten naar een groter assortiment. In 1965
nam Unilever de macht van de familie
De Gruyter over en koos voor een super
marktmodel met meer verschillende
producten. Toch ging het bergafwaarts en
in 1970 werd het bedrijf overgedaan aan
de Steenkolen Handels Vereniging (SHV).
Laatstgenoemde kwam op de proppen met
plannen voor een grote zelfbedieningszaak,
die volgens een De Gruyterdelegatie ook in
hun strategie paste. Zo kwam het Trefcenter
tot stand, gunstig gelegen tegen het
stadshart aan. Maart 1974 was de opening
van de 'Tref', zoals de winkel al gauw
genoemd werd. De opening was een groot
succes, onder andere door medewerking
van André van Duin en Piet Romer en een
muzikale show van het trompetterskorps
Juliana. Na de opening werd de winkel
van De Gruyter in de Lange Delft gesloten.
Al snel bleek dat SHV zich aan De Gruyter
vertild had en in 1976 werd het bedrijf in
onderdelen verkocht. Na de 'uitverkoop'
verdween de naam van de eens zo machtige
winkelketen De Gruyter uit het straatbeeld.
Nu is het Trefcentrum een supermarkt van
Albert Heijn, ooit de grote concurrent van
De Gruyter.
De oorlogstijd was zowel voor het winkel
personeel als voor de klanten moeilijk; wel
sloeg De Ruyter zich er redelijk doorheen,
met handige opbergmapjes voor de
distributiebonnen en door een serie
van elf boekenleggers uit te geven, die
verstrekt werden bij aankoop van een
pot jam.
Na de bevrijding duurde het nog jaren
voor alle problemen over vergunningen
en dergelijke met de verschillende
instanties waren opgelost: pas in augustus
1950 werd de nieuwe, moderne winkel
^FC^UVTF-^
tu AIIÏTO
Diverse reclame-uitingen bron: internet,
De Wete, 2020,1.
30 -*■
ZEEUWS ERFGOED
nr. 2 2020
