De meeste verhaLen over kweLgeesten worden
niet meer actief rondverteLd, maar ze zijn aLs
documentatie voor komende generaties Levendig
bewaard. Benieuwd naar de voLksverhaLen die
circuLeerden in de tijd dat jouw (over)grootouders
jong waren, of meer specifiek in jouw woonpLaats?
RaadpLeeg de voLksverhaLenbank, de diaLecten-
bank en het diaLectLoket.
Vera Dorst en AnneLies KoLijn
Tot slot
De verhaLen over kweLgeesten zijn voor ons heeL
ongeLoofwaardig. Ze dienden weL vaak ergens
voor. De stoffeLijke kweLgeesten kunnen in veeL
gevaLLen in verband gebracht worden met de
onderwereLd. Mensen werden gewaarschuwd zo
ver mogeLijk van hen vandaan te bLijven, anders
riepen zij het kwaad over zichzeLf af. Dit had tot
gevoLg dat vrouwen met verdenkingen van
hekserij uit de samenLeving verstoten werden.
OnstoffeLijke kweLgeesten waren in feite vaak
www.verha Lenbank.nL
www.diaLectLoket.be
Afbeelding
Hellewagen met
Medusahoofd. Gravure
(1677) uit een Ovidius-
uitgave door Pierre
Du Ryer.
watergeest ze onder water trekken en ze Laten
verdrinken. Deze watergeest droeg veLe namen:
Jan Haak, Piet Haak, Piet den Duvel, Ooszepik of
SLokkevent. De parepoot gaf je een draai om je
oren als je te lang voor de spiegel stond en de
boeman of boekaros nam ondeugende kinderen
mee in zijn koets.
Ook Sinterklaas is niet altijd de kindervriend
geweest zoals we hem nu kennen. In Walcheren
ging de intocht van Sinterklaas halverwege de
negentiende eeuw gepaard met rammelende
kettingen en kindergegiL Ook dit was bedoeld
om stout gedrag te ontmoedigen, anders zouden
de kinderen gesLagen en vervoLgens in de zak
gestopt worden. Later hebben de pieten deze
straffende rol overgenomen.
natuurverschijnseLen waar nog geen
(wetenschappelijke) verkLaringen voor waren.
Om er toch vat op te krijgen, werden ze
geïnterpreteerd aLs kwaaddoende geesten.
De kinderschrikken hadden een heLe duideLijke
boodschap: gedraag je en Luister goed omwiLLe
van je eigen veiLigheid.
www.meertens.knaw.nL/ndb
Verder lezen/bronnen
- Blécourt W. de, e.a. Verhalen van stad en streek: Sagen en
legenden in Nederland (Amsterdam 2010).
- Meertens, P.J. Een Zeeuwse volkskundige enquête uit 1860.
Bijdragen en Mededelingen der Volkskunde-Commissie van
de KNAWII. Amsterdam 1961
- Sinninghe, J.RW. en M. Zeeuwsch Sagenboek Zutphen 1933.
- Vries, J. de. Het spookte in Zeeuwsch-Vlaanderen. Terneuzen 1971.
- Zie voor meer verhalen over kwelgeesten ook
www.zeeuwseankers.nl.
22
ZEEUWS ERFGOED
nr. 2 2020
