constructie, was populair omdat met deze
- bouwkundig vrij gemakkelijk uitvoerbare -
bouwwijze de kwetsbare onderste geveL
gedeeLten werden beschermd tegen doorsLag
van regenwater. Bijkomend voordeel was dat, hoe
bescheiden ook, een vergroting van het vloer
oppervlak van de bovenverdiepingen realiseer
baar was. Vooral vanwege deze voordelen bleven
houten gevels nog lang in zwang. In Middelburg
werden de houten gevels pas in 1617 verboden.
Verbod houten nieuwbouw
Door allesverwoestende stadsbranden verboden
stadsbesturen in de vijftiende en zestiende eeuw
steeds meer houten nieuwbouw. Al die houten
huizen met open haardvuren, en ingesmeerd met
pek om ze waterdicht te maken, waren te brand-
gevoeLig. Ook bij hersteL van bestaande huizen
eisten heeL wat stadsbesturen dat houten
onderdeLen werden vervangen door bakstenen
varianten. Deze nieuwe regeLgeving maakte
nieuwbouw en hersteL van bestaande panden
aanzienLijk duurder, waardoor veeL eigenaren
besLoten een bestaand houten pand te voorzien
van een stenen, heLLende voorgeveL. Bij behoud
van de onderpui, die vaak buiten de nieuwe bouw
voorschriften gehouden werd, was vervanging
van de erboven geLegen houten geveLdeLen door
stenen geveLdeLen aLLeen mogeLijk bij panden met
hoogstens twee verdiepingen. Door het gewicht
van de bakstenen Leende enkeL de zware puibaLk
zich voor een haLfsteense geveL. In andere gevaL
Len werd het nieuwe concept van de heLLende
geveL bij voLLedige nieuwbouw toegepast.
Regulering
De vroegst bekende vermeLding van het bouwen
op vLucht is een Amsterdams voorschrift uit 1532,
dat zoweL op houten aLs stenen geveLs betrekking
had. Het was toen reeds een aLgemeen gebruik,
dat gereguLeerd moest worden door een maxi
maLe overhang vast te steLLen. De oudst bekende
geveLs die op vLucht zijn gebouwd dateren ook uit
de periode van het Amsterdamse voorschrift. Dit
houdt niet in dat vóór 1500 niet op vLucht werd
gebouwd; uit deze periode zijn nu eenmaaL weinig
geveLs van woonhuizen bewaard gebLeven. VooraL
vanaf 1600 werd het bouwen op vLucht meer aan
regeLs gebonden, met name bij nieuwbouw.
Stadsbesturen kozen hierbij voor meer eenheid in
het stadsbeeLd, waarbij vaak een maximaLe over
hang werd vastgesteLd: een gangbare heLLing was
2,5 centimeter per opgaande meter. Het resuLtaat
was een uitspringende geveL, waarvan de top voor
13
Afbeelding links
De enige bewaard
gebleven houten gevel
in het westen van
Nederland, hier nog op
zijn oorspronkelijke
locatie als onderdeel
van Huize Sint Pieter aan
de Lange Delft in
Middelburg rond 1880
bron: Beeldbank
Zeeuws Archief
Afbeelding rechts
Zeventiende-eeuws
pakhuis met trapgevel
'op vlucht' in de
Meelstraat in Zierikzee.
nr. 4 2019
ZEEUWS ERFGOED
