vLoot bezaten, hadden deze betaLingen voor hen
geen prioriteit. Eind 1654 moesten GeLderLand,
Utrecht en Drenthe respectieveLijk nog 100, 75 en
60 procent van hun bijdrage aan de vLoot betaLen.
Dat betrof een bedrag van f 442.625,-. Dit was niet
minder dan 12,5 procent van de totaLe bouwkosten
van de op stapeL staande nieuwe schepen.
Zeeuwse werven
Vóór de Opstand tegen Spanje was Veere de basis
van de Habsburgse admiraLiteit. Gedurende de
RepubLiek, toen de Zeeuwse admiraLiteit in
MiddeLburg was gevestigd, had deze vier havens
met werven aLs uitvaLsbases: MiddeLburg,
Zierikzee, Veere en VLissingen. De Veerse
admiraLiteitswerf verLoor rond het midden van
de zeventiende eeuw haar prominente positie ten
gunste van VLissingen, waar sinds het begin van
de zeventiende eeuw het grootste deeL van de
Zeeuwse vLoot Lag. Op Last van prins Maurits kwam
hier aL in 1614 de Ooster- of Dokhaven, waar veLe
tientaLLen schepen beschermd voor anker konden
gaan. Maar pas tegen het eind van de zeventiende
eeuw was de VLissingse haven de modernste van
ZeeLand en de best uitgeruste van de RepubLiek.
In 1704/05 bouwde men hier naar een ontwerp
van de EngeLse marineofficier John Perry (1697) -
prins WiLLem III was intussen koning van EngeLand
- het oudste droogdok van NederLand en een
der vroegste van West-Europa: het in 2010 weer
uitgegraven en gerestaureerde Dokje van Perry.
Overige beLangrijke Zeeuwse werven in de
zeventiende en achttiende eeuw waren de
VOC-werf in MiddeLburg, die in totaaL 336 retour
schepen voor de vaart op Oost-Indië afteverde, en
de eveneens MiddeLburgse werven van de West-
Indische Compagnie (WIC) en de MiddeLburgse
Commercie Compagnie, bij het huidig gesLacht in
kwade reuk vanwege de sLavenhandeL. Op de
overige werven Liepen zoaLs eLders ook weL
schepen van stapeL die Later aLs oorLogsschip
werden ingezet. ZoaLs de in MiddeLburg voor de
Kamer ZeeLand van de VOC gebouwde Prins
WiLLem (1649-1651), het grootste VOC-spiegeL-
retourschip van de zeventiende en vermoedeLijk
ook de achttiende eeuw. Tijdens de Eerste
EngeLse OorLog fungeerde dit aLs vLaggenschip
van viceadmiraaL Witte de With - weLiswaar tegen
diens zin.
Toch had de Zeeuwse scheepsbouw aL vanaf
ongeveer 1600 te maken met probLemen. Niet
aLLeen vanwege de HoLLandse i.c. Zaanse
concurrentie, maar onder meer ook vanwege de
fiscaLe afsLuiting van de WesterscheLde na de VaL
van Antwerpen in 1585, waardoor de WaLcherse
havens hun positie aLs voorhaven verLoren.
De aankopen in Zaandam
Ondanks de moeizame financiëLe situatie en de
aanwezigheid van eigen werven heeft ZeeLand
drie schepen in Zaandam gekocht: de 'Utrecht' van
140 voet (gebouwd door Jan Pietersz. Gijsen), de
Afbeelding links
Een zeventiende-eeuws
model van de 'Utrecht',
gerestaureerd door de
heer A. Hoving collectie
Roovers, foto Bart Lahr
(voor Scheepshistorie 3).
Afbeelding rechts
Jan Pietersz.
de doopsgezinde
scheepsbouwer van
de 'Utrecht'. Zijn vader
had aan het begin van
de zeventiende eeuw
op drie werven 21
schepen in aanbouw
collectie Roovers.
6
ZEEUWS ERFGOED
nr. 2 2019
