Werking van middeleeuwse zeehaven
Een konvooi van galeien, in dit geval de
Flandria-vloot, was een tamelijk indrukwekkend
gegeven: imposant en groot. Te groot om via de
natuurlijke kreek, het Zwin, tot het verste punt
Damme te varen. Die laatste was rond 1180
ontstaan als voornaamste overslaghaven van
Brugge. Grote schepen voeren tot dit punt en
verscheepten hun goederen op kleinere schuiten
die naar Brugge trokken. Zo'n honderd jaar later
ontstond - ook vanuit een politieke strategie -
Sluis; een voorhaven van Brugge, het dichtst bij
de zee gelegen. En in staat om grote schepen
te ontvangen, zoals de galeien uit Italië. De manier
waarop een dergelijke Syrische kruik in Sluis
terecht komt is best aannemelijk. Het wijst zeker
op contacten met het Midden Oosten (de Levant)
en het wordt gestaafd door de bestaande
scheepsroutes.
Het Spaanse bord komt uit de streek van Manises.
Deze zogenaamde lusterwaar, vervaardigd onder
invloed van de Moorse technieken die hiervoor
gebruikt werden, kwam op een identieke manier
mee met handelsschepen die tot in de Zwingeul
voeren. Beide objecten zijn echter geen handels
waar. Archeologen hebben tot nu weinig tot geen
sporen van dergelijk aardewerk in Brugge zelf
aangetroffen, maar wél in de voorhavens Damme
en Sluis. De kan uit Syrië is niet alleen een getuige
van de contacten met exotische handelsstreken,
het is bovenal ook een souvenir die de handelaars
op hun reizen meenamen en die bijna per toeval in
de voorhavens achterbleven. Het Spaanse luxe
aardewerk had min of meer dezelfde functie,
maar werd wel meer op bestelling meegenomen
via deze netwerken, zonder dat het daarvoor in
bulk werd verhandeld.
De twee uitheemse bruiklenen uit het Zeeuws
Archeologisch Depot passen hoe dan ook perfect
in het verhaal dat het nieuwe Gruutusemuseum in
het tijdsblok van Brugge in de late middeleeuwen
wil vertellen.
Lieven De Visch, Musea Brugge
In de tentoonstelling in het Gruuthusemuseum zijn
onder meer twee fraaie voorwerpen uit Zeeland te
zien, die in het voorjaar van 1998 zijn opgegraven
in Sluis. Ze zijn afkomstig van een terrein langs de
Lange Wolstraat, waar in april van dat jaar de
Nederlands hervormde kerk was afgebroken.
Het archeologisch onderzoek is uitgevoerd door
medewerkers van het toenmalige Provinciaal
Archeologisch Centrum Zeeland (PACZ), met
assistentie van diverse amateurarcheologen.
Tijdens de opgraving legden zij diverse
funderingen van middeleeuwse gebouwen en
beer- en waterputten bloot. De beerputten en
afvalkuilen leverden een enorme hoeveelheid
aardewerk en bijzonder glas op.
Het ene voorwerp in de opstelling is een majolica-
bord met daarop de letters IHS en is versierd met
goudluster. De letters staan onder andere voor
In Hoc Signo (Vinces), oftewel 'in dit teken zult gij
overwinnen'. Het bord bestaat uit een groot en
twee kleinere stukken. Het grootste gedeelte
bevond zich in een beerput achter de funda
menten van een middeleeuwse woning en
verkeerde in uitmuntende staat. Een kleiner
fragment is in de grond naast de beerput
aangetroffen. Aangezien dit fragment veel
doffer van kleur was werd pas maanden later
geconstateerd dat de twee stukken aan elkaar
pasten. Het kleurverschil is veroorzaakt door
verschillende condities in de bodem. Een
ontbrekend klein stuk is aangevuld. Het bord
dateert uit de vijftiende eeuw en is een topstuk
dat in Spanje is gemaakt. Het andere voorwerp is
een beschilderde kan van wit aardewerk met
tinglazuur, waarvan zover bekend geen tweede
exemplaar bekend is in Nederland. Gezien de
versieringskenmerken is de kan vermoedelijk in
Syrië gemaakt. De rand ontbreekt jammer genoeg.
De vondst is eveneens in een beerput gevonden
en dateert uit de veertiende eeuw.
Dit was de bloeitijd van Sluis. Het vondstmateriaal
illustreert het grote belang van de stad Sluis als
handels- en overslagplaats voor de stad Brugge in
de late middeleeuwen, daar het Zwin in die tijd
steeds meer verzandde en Brugge over het water
niet meer bereikbaar was. In ieder geval blijkt dat
er handelscontacten waren met diverse landen in
Noord- en Zuid-Europa, mogelijk ook met landen
uit het Midden-Oosten.
Hans Jongepier
Afbeelding
De vondst van het
majolicabord in 1
in een beerput in Sluis.
nr. 2 2019
ZEEUWS ERFGOED
27
