Waardoor kenmerkte de Zeeuwse ondernemers
geest zich? De sleutel tot succes lag in het
inventieve en praktische handelen van de
Zeeuwse ondernemers. Voor elk probleem
vonden zij een oplossing. ALs de ene bedrijfstak
inzakte, richtten zij zich op een andere. ALs in tijden
van oorLog de koopvaardij sti L kwam te Liggen,
wendden ze zich tot de smokkeLhandeL en
kaapvaart. Door het aanboren van steeds
nieuwe bronnen bLeef de weLvaart op peiL.
Voor Zierikzee vieL aLs eerste van de drie grote
Zeeuwse steden in 1747 het doek. Van het stiL
vaLLen van de handeL met de ZuideLijke
NederLanden, aLs gevoLg van het uitbreken van
de Oostenrijkse SuccessieoorLog, wist de stad zich
niet meer te hersteLLen. MiddeLburg en VLissingen
overLeefden, onder meer dankzij de smokkeL
handeL, die de steden geen windeieren Legde.
De invaL van de Fransen in 1794 en het stiLvaLLen en
in 1798 ontbinden van de VOC, de beLangrijkste
werkgever in ZeeLand, gaf MiddeLburg een harde
kLap, aL wist de hoofdstad het ook daarna dankzij
de koLoniaLe vaart op Azië nog een tijdje uit te
zingen. VLissingen profiteerde nog van de
smokkeLhandeL, maar toen de stad in 1807 Frans
gebied werd, was het ook met de smokkeLhandeL
op EngeLand gedaan.
De wereld werd groter
In de Lange Gouden Eeuw werd het bLikveLd
ruimer. Niet aLLeen door de komst van veLe
migranten, die een groei van de bevoLking tot
gevoLg had, maar ook door de veLe reizigers,
schippers en koopLieden die het gewest aandeden
en nieuwe ideeën, denkbeeLden en vaardigheden
meebrachten. Zo waren aL in de zestiende eeuw
het humanisme en caLvinisme in de Zeeuwse
contreien verspreid geraakt. HandeLsschepen
voerden informatie over en voorwerpen uit verre
wereLden aan en ontdekten nieuwe zeeroutes
en nieuwe wereLden. De MiddeLburgse notaris
en boekuitgever Jacob Roggeveen bijvoorbeeLd
vertrok in 1721 op een expeditie naar het ZuidLand,
en ontdekte tijdens die reis PaaseiLand.
Het wereLdbeeLd veranderde ook door moderne
wetenschappeLijke theorieën, waarbij de natuur
een zeLfstandige bron voor kennis werd. PhiLippus
Lansbergen, die na de VaL van Antwerpen naar het
noorden uitweek en onder meer in Goes en Later in
MiddeLburg woonde, was een van de eersten die
systematische waarnemingen bijhieLd van de zon.
Afbeelding
Portretten van Pieter
Boudaen Courten
(1591-1668), bewind
hebber van de Kamer
Zeeland van de VOC,
en zijn echtgenote
Catharina Fourmenois
(1598-1665). Schilderijen
toegeschreven aan de
Middelburgse schilder
Salomon Mesdach, 1619
collectie Rijksmuseum
Amsterdam.
niet denken aan een periode van onafgebroken
economische groei maar eerder aan een periode
van stabiele welvaart. Zeeland had al die tijd een
economie die nauwelijks groeide maar ook niet
kromp. En dat was over zo'n lange periode een
prestatie op zich.
6
ZEEUWS ERFGOED
nr. 1 2019
