Het landschap bewaard
Natuur en erfgoed bij Natuurmonumenten
Natuurmonumenten is bij het grote publiek
vooral bekend als natuurbeheerder.
Veel minder bekend is dat de vereniging
een van de grootste erfgoedbeheerders
van Nederland is.
In de gebieden van Natuurmonumenten bevindt
zich een staalkaart aan typisch Nederlandse
landschappen. Ook beheert de vereniging vele
honderden cultuurhistorisch bijzondere
gebouwen, zoals forten, landhuizen, kastelen en
boerderijen en vele archeologisch waardevoLLe
terreinen. In Zeeland zijn dat onder meer Fort
ELLewoutsdijk, de Plompe Toren van Koudekerke
en kasteel Haamstede met het omliggende park
en duingebied.
Het landschap bewaard vestigt de aandacht op
Natuurmonumenten als erfgoedbeheerder, met
de nadruk op het landschappelijke erfgoed. Vier
gebieden van Natuurmonumenten staan centraal:
het Eerder Achterbroek bij Ommen als onderdeel
van landgoed Eerde, restanten van de AtLantikwaLL
in de HoLLandse en Zeeuwse duinen, het
Zuid-Limburgse GeuLdaL en het MantingerveLd
in Drenthe. Het boek beschrijft hoe Natuur
monumenten sinds 1945 met het erfgoed in
deze vier heel verschiLLende landschappen is
omgegaan. De lezer maakt kennis met
landgoederen, kleinschalige cultuurlandschappen,
uitgestrekte natuurontwikkelingsgebieden en de
schijnbaar ongerepte duinen.
De focus van de auteur ligt daarbij op de
historische ontwikkeling van deze gebieden en
de voortdurende wisselwerking tussen biologische
en antropogene processen en de actoren daarin.
In de verschiLLende casussen heeft hij gekozen
voor een 'biografische benadering', een anaLyse
waarbij de ontwikkeLingen worden geschetst aan
de hand van mensen aLs een baron (LetterLijk, het
buitenpLaatsengebied van het Eerder Achterbroek)
en - meer spreekwoordeLijk - een boer, een
bunkerbouwer en een boswachter in de andere
gebieden. De auteur concLudeert dat de
menseLijke invLoed op natuurgebieden groot is
geweest. Natuurbeheer in NederLand bLijft dan ook
vooraL een cuLtuuropgave en eLke wijziging in de
reLatie tussen mens en natuur drukt weer een
nieuw stempeL op het Landschap.
Hierbij speLen ook 'LandschapsbeeLden' aLs een
Arcadisch Landschap, functionaListisch Landschap
of wiLdernis een roL. Het maakt immers voor de
beheersmaatregeLen uit of je nu een (esthetisch)
Arcadisch LandschapsbeeLd nastreeft of een
('authentieke') wiLdernis. De discussies van de
afgeLopen jaren rondom het afschieten, bijvoeren
of 'natuurLijk' Laten sterven van het wiLd in de
OostvaarderspLassen - overigens een gebied van
Staatsbosbeheer - vormt weLLicht het meest
duideLijke voorbeeLd van het voortdurende
spanningsveLd tussen natuur en cuLtuur en hoe
hoog discussies daaromtrent kunnen opLopen.
Het uitvoerige onderzoek in verschiLLende
gebieden, de interessante ontwikkeLingen van de
omgang met erfgoed in natuurgebieden en de
prettige combinatie van theorie en praktijk maakt
dat dit boek niet aLLeen interessant is voor mensen
werkzaam bij terreinbeherende organisaties en
overheden die beLeid maken op het gebied van
natuur en Landschap, maar zeker ook voor de
breed geïnteresseerde Lezer met interesse in
Landschap en cuLtuurhistorie. Daarbij is het boek
fraai geïLLustreerd met meer dan tweehonderd
foto's, kaarten en tabeLLen.
Afbeelding
Mich iel Purmer,
Het landschap
bewaard.
Natuur en erfgoed bij
Natuurmonumenten.
Hilversum: Uitgeverij
Verloren BV., 2018,
472 pagina's.
nr. 1 2019
ZEEUWS ERFGOED
23
