Grenspaal bij Retranchement ter markering van de Belgisch-Nederlandse grens.
handelsrelaties van de steden streken gelovigen uit alle
windstreken hier neer.
Eind achttiende eeuw volgde in Nederland de politieke
gelijkstelling van alle godsdiensten. Vanaf dat moment
konden ook de andere religieuze gezindten meer naar
buiten treden. De katholieken bouwden nieuwe kerken.
In de protestantse kerken splitsten zich in en na de negen
tiende eeuw nieuwe geloofsrichtingen af. Dat werd ook
zichtbaar in het straatbeeld. Niet alleen in de steden maar
ook in veel dorpen staat daardoor meer dan één kerkge
bouw. Als gevolg van de ontkerkelijking, een proces dat in
de vorige eeuw inzette, hebben deze gebouwen inmiddels
hun oorspronkelijke functie verloren en wordt er gezocht
naar nieuwe vormen van gebruik.
Invloeden gingen niet alleen uit van mensen die Zeeland
bezochten, maar ook van reizen die Zeeuwen zelf om
geloofsredenen ondernamen. Daarvan getuigen pelgrims
insignes, waarvan er in Zeeland vele duizenden in de
bodem zijn gevonden. Daarvan getuigen ook verslagen
van pelgrimsreizen, zoals het dagboek dat de edelman en
ridder Mher Joos van Ghistele uit Zuiddorpe bijhield van
de reis naar het Heilige Land die hij tussen 1481 en 1485
maakte. En ook uit kostbare herinneringsstukken blijkt dat
men ver op reis ging. Een bijzonder fraai voorbeeld daarvan
is de zilveren dekselbokaal van het Sint-Jacobsgilde uit
Sint-Maartensdijk, die het gilde liet maken ter gelegenheid
van een pelgrimstocht van gildebroeders naar Santiago de
Compostella in 1595.
Grenzeloos erfgoed
Erfgoed houdt zich niet aan de grenzen van een provincie
of land. Dat heeft het Europees Erfgoedjaar wel duidelijk
gemaakt. Datgene waaraan wij voor een deel onze identiteit
ontlenen, komt vaak voort uit relaties die onze voorouders
met andere gebieden in Europa onderhielden. Nieuwe
producten maar ook gebruiken en opvattingen uit den
vreemde bereikten Zeeland via de handel en scheepvaart,
maar ook door de komst van reizigers en militairen.
Vluchtelingenstromen hadden dezelfde invloed. Langs die
weg werd bijvoorbeeld de bolus in Zeeland geïntroduceerd.
De geschiedenis is doortrokken van die contacten over
en weer. Contacten tussen vrienden, maar ook tussen
vijanden. Verdedigingslinies getuigen ervan, in Zeeland
opgetrokken omdat het gebied door zijn ligging in de
Scheldedelta van militair-strategisch belang was. Zo
herkennen wij nog de reeks ringwalburgen ter bescherming
tegen de Vikingen, de Staats-Spaanse linies uit de periode
van de Tachtigjarige Oorlog en later, en de Atlantikwall,
in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers opgetrokken.
Dit - soms nog beladen - erfgoed vertelt ook hoe vrienden
en vijanden binnen Europa steeds veranderden.
Kijk op www.zeeuwseankers.nl voor verhalen en activiteiten
in het kader van het Europese Erfgoedjaar. Volg ook
@zeeuwseankers.nl op Twitter en Facebook.
Jeanine Dekker
Zeeuws Erfgoed 9 december 2018 04
