Nieuwe verbinding snijdt hout!
In Zeeland spelen ook dit jaar diverse efgoedorganisaties en het onderwijs in op de hernieuwde
belangstelling voor oude ambachten en de toepassing ervan in hedendaagse, vaak duurzame
producten. Binnen het project HANDWERK werkte het Zeeuws Museum het afgelopen half jaar
samen met de Historische Scheepswerf C.A. Meerman om vierdejaars vmbo-leerlingen van
Het Goese Lyceum hiermee kennis te laten maken. Onder begeleiding van de meubelmaker
Caspar Labarre en scheepstimmerman Cees Droste onderzochten zij houtverbindingen die
toegepast zijn in de scheepsbouw en in stoelen uit de museumcollectie.
Aandacht voor ambachtelijk handwerk
Houtverbindingen zie je overal om je heen. Meestal zijn
deze verbindingen van twee stukken hout of samengesteld
materiaal zoals spaanplaat en multiplex met schroeven,
spijkers of lijm tot stand gebracht. Toch is het nog niet zo
lang geleden dat je als timmerman of meubelmaker een
hele reeks klassieke houtverbindingen moest kunnen
maken. Een van deze klassieke en tevens sterke hout
verbinding is een pen-en-gatverbinding. Deze werd tot
voor kort vooral gebruikt bij poten en onderstellen van
tafels en stoelen. Hoewel mooi en doelmatig, vergt deze
houtverbinding een behoorlijke vaardigheid en precisie
van de maker. Dit stukje ambachtelijk handwerk, waar
geen spijker of machine aan te pas komt, wil het Zeeuws
Museum in Middelburg en de Historische Scheepswerf
C.A. Meerman in Arnemuiden deze zomer onder de
aandacht van een breed publiek brengen.
Slim gebruik van oude technieken
Het ouderwetse ambacht heeft tegenwoordig meer en
meer de belangstelling van het grote publiek. Mensen
waarderen het en bestempelen het ambacht als eerlijk,
echt en authentiek. Maar tegelijkertijd dreigt de kennis
erover te verdwijnen. Erfgoedorganisaties zoals musea
proberen deze teloorgang van kennis te stoppen door
producten te vernieuwen, nieuwe toepassingen te
bedenken, ambachtelijk werk weer zichtbaar te maken en
kennis erover uit te wisselen. Ze doen dit door bijvoorbeeld
ambachtslieden en ontwerpers uit te nodigen om samen
na te gaan of ambachten oplossingen kunnen aanreiken
voor het 'slim' omgaan met energie, materialen en
hulpbronnen, door te kijken of ze nieuwe kansen bieden
voor inheemse grondstoffen, door uit te zoeken of ze
duurzame producten kunnen maken die een leven lang
meegaan en door van een museum een werkvloer voor
ambachtslieden te maken.
Werkvloer als kenniscentrum
Een dergelijke werkvloer stelden het Zeeuws Museum en
de Historische Scheepswerf C.A. Meerman afgelopen
jaar beschikbaar aan vierdejaarsleerlingen van het vmbo
bouwen, wonen en interieur van Het Goese Lyceum en
de jonge getalenteerde meubelmaker Caspar Labarre uit
Amsterdam. Caspar en de leerlingen gingen de uitdaging
aan om de houtverbindingen uit de scheepsbouw en uit de
collectie stoelen van het Zeeuws Museum te onderzoeken
en zelf toe te passen. Centraal object hierbij was het
zogenaamde Uilenstoeltje. Dit stoeltje werd vroeger in
Zeeland door landbouwers als winterklus met de hand
gemaakt, maar tegelijkertijd in Culemborg seriematig
gefabriceerd. Een goed voorbeeld dus om te onderzoeken
hoe je dan wel een uniek product dan wel een serieproduct
met de hand kunt maken.
Enthousiast over handmatig werken
Centraal in het hele project was het handmatig werken
met hout. Niet het hanteren van supermoderne machines,
maar het leren van ambachtelijke houttechnieken en het
werken met bijbehorend handgereedschap voerden op
de werf, in het museum en op school hierbij de boventoon.
Gedurende een aantal sessies deelden scheepstimmerman
Cees Droste en meubelmaker Caspar Labarre hun kennis
van houtverbindingen uit hun eigen vakgebied met de
leerlingen van Het Goes Lyceum.
Zij lieten tevens zien hoe je nog verfijnder met hout kunt
werken wanneer je (je eigen) handgereedschap gebruikt.
Bij het maken van hun projectwerkstuk in de vorm van
een houten bank bleek deze werkwijze voor de leerlingen
een ware uitdaging. Maar desalniettemin bewonderden
zij Caspar's streven om op deze handmatige manier een
seriematig kwaliteitsproduct te maken en waren
enthousiast over hun eigen eindresultaat.
Presentatie
De houten bank van de school, maar ook de meester
stukken van Caspar in de vorm van nieuw ontworpen
en gemaakte stoelen zullen vanaf 11 juni in het Zeeuws
Museum te zien zijn. Ook zullen dan alle werkstukken,
het oefenmateriaal en films van de gedurende het project
overgedragen kennis getoond worden. Op de dag van de
presentatie, zaterdag 11 juni, zullen tevens workshops en
presentaties worden gegeven die betrekking hebben op
het thema. De officiële opening en onthulling van het
Meesterstuk van Caspar vindt op het einde van deze
middag plaats, waarna de middag met een gezamenlijk
toost feestelijk zal worden afgesloten.
De tentoonstelling HANDWERK: Houtverbindingen met
bijbehorende workshops zal een jaar lang in het Zeeuws
Museum te zien en te beleven zijn.
(foto still The Hoekman Brothers)
Zeeuws Erfgoed 1 4 juni 2016 02
