Mosselen pellen in de mosselkokerij en inleggerij De Zeeuwsche Banier van Jan Prins, circa 1950 (bron: Zeeuwse Bibliotheek, Beeldbank Zeeland).
Koenkelen
In die tijden van grote armoede raakte een oud gebruik
opnieuw ingeburgerd: het nieuwjaarwensen. Dit werd
vanouds door kinderen gedaan, die op een zelfgemaakte
'koenkelpot' muziek maakten en daarbij liedjes zongen.
Zo gingen ze op oudjaar langs de deuren om de beste
wensen voor het nieuwe jaar over te brengen. Dankbare
bewoners trakteerden hen op wat snoep of kleingeld.
Maar toen in de barre tijden ook armlastige volwassenen
nieuwjaar gingen wensen, zagen welgestelden dit als een
vorm van bedelarijen staken zij er een stokje voor.
Vele Yersenaren, die op een of andere manier afhankelijk
waren van de oestercultuur, emigreerden naar Amerika.
Een deel van hen specialiseerde zich in West Sayville aan
de oostkust van de Verenigde Staten in de oesterteelt.
In Yerseke zouden alleen familiebedrijven, waarin vrouwen
en kinderen meewerkten, veerkrachtig genoeg blijken om
de moeilijkheden te boven te komen. Uiteindelijk keerde de
rust in het dorp terug. Het gemeentebestuur herstelde zijn
greep op de dorpssamenleving, de kerkgemeenschappen
bonden steeds meer leden aan zich en een bloeiend
verenigingsleven leidde het morele leven verder in goede
banen.
Maar de tegenslagen in de mossel- en oestersector
waren nog niet voorbij. De verwachte afsluiting van de
Oosterschelde in het kader van de Deltawerken deed veel
telers besluiten hun bedrijf te staken. Door de aanleg van
een doorlaatbare stormvloedkering zou de mossel- en
oestercultuur toch mogelijk blijven. De Deltawerken
hadden wel tot gevolg dat er minder mosselzaad in de
Oosterschelde kon worden gevist. Daarvoor moesten de
vissers uitwijken naar de Waddenzee. En in de winter van
1963 vroren in de Oosterschelde bijna alle Zeeuwse platte
oesters kapot. Import van de Japanse oester redde de
oestercultuur.
Yerseke groeide uit tot het centrum van de Europese
oester- en mosselcultuur. Ook traditionele gebruiken
bleven hier behouden. Op het Kerkplein getuigen de
koenkelpotten van het Koenkelpotmonument van
een levende traditie. Net zoals de Eerste Yerseksche
Koenckelpotfanfare overigens. En voor de dijk, onder
het wateroppervlak, sluimert de oude geschiedenis in
de verdronken dorpen van Zuid-Beveland.
Oesterwerksters in de putten te Yerseke
(bron: Zeeuwse Bibliotheek I Beeldbank Zeeland).
Zeeuws Erfgoed 5 december 2014 04
