i
Levensbomen en snijramen
Een levensboom Is een ornament dat In een bovenlicht, het raam boven de voordeur, Is
geplaatst. Meestal Is het van gIetIjzer gemaakt. Een levensboom vertoont vaak een weelderIg
wortelstelsel aan de basIs, met een naar boven, aan twee zIjden uItwaaIerend, kleIner
takkenstelsel. Aan levensbomen wordt soms onterecht een hoge ouderdom toegekend.
Zeeuws Erfgoed 2 1 maart 2014 I 01
GIetIjzeren levensboom met hoekstukken.
De oudste levensbomen stammen uIt de negentIende eeuw,
de tIjd van de opkomst van IndustrIeel vervaardIgde Ijzeren
gebruIksvoorwerpen. De ornamenten konden daardoor
relatIef goedkoop en op grotere schaal worden
geproduceerd. WIe ooIt het Idee heeft opgevat om zo'n
decoratIeve levensboom In een bovenlIcht te plaatsen
en wat daaraan vooraf Is gegaan, blIjft de vraag.
Voor cIrca 1600 hadden de deuren geen bovenlIcht en
was er ook geen sprake van een hal of gang achter de
voordeur. Men vIel dus letterlIjk met de deur In huIs.
Na 1600 werd, zeker bIj de huIzen dIe door de gegoede
burgerIj werden gebouwd, een afgeschermde hal
toegepast.
De voordeurkozIjnen werden voorzIen van ramen boven
de voordeur, om de gang van lIcht te voorzIen. In eerste
InstantIe zal dIt uIt glas-In-lood hebben bestaan, omdat
men de technIek om grote glasoppervlakken te maken nIet
beheerste. In het begIn van de achttIende eeuw was men
deze technIek wel meester en konden grotere maten glas
worden gesneden. Het glas-In-lood werd vervangen door
vensterglas, gevat In houten ramen met roeden In allerleI
vormen. Er zIjn er met eenvoudIge roedenverdelIngen
(de oudere typen), maar ook met heel weelderIge
InvullIngen, voorzIen van medaIllons, monogrammen
en fraaI gesneden fIguren. Op basIs hIervan worden de
ramen ook wel snIjramen genoemd.
Houten snIjramen zIjn onderhoudsgevoelIg en kwetsbaar;
veel van deze ramen zIjn door de tIjd heen verdwenen
en vervangen door de mInder onderhoudsgevoelIge
levensbomen. In de perIode dat gIetIjzer zIjn Intrede In
de bouwwereld deed zal ook de levensboom zIjn Intrede
hebben gedaan. Gegoten exemplaren werden fabrIeks
matIg In IjzergIeterIjen geproduceerd maar er werden
ook unIeke modellen ontworpen en vervaardIgd.
TegenwoordIg Is nog steeds een dIversIteIt aan
levensbomen terug te vInden, zowel In steden als op
het platteland. Soms In de vorm van grote, opvallende
ornamenten, soms als kleIne, fraaIe versIerInkjes In de
bovenlIchten: alle worden ze tot het culturele erfgoed
van Zeeland gerekend.
WeelderIng versIerd houten snIjraam.
