Jaar van de Boerderij 2013 afgesloten
"Opnieuw een Jaar van de Boerderij, is dat nu wel nodig?" Deze vraag werd zelfs binnen
de erfgoedwereld gesteld toen duidelijk werd dat 2013 in het teken van de boerderij zou
staan. '2003 Jaar van de Boerderij' was immers nog niet zo lang geleden.
Zeeuws Erfgoed 16 maart 2014 01
Toch organiseerde de stichting Agrarisch Erfgoed
Nederland (AEN) in samenwerking met de aangesloten
regionale en provinciale boerderijenstichtingen afgelopen
jaar het 'Jaar van de Boerderij 2013'. Vanwaar afgelopen
jaar opnieuw een themajaar en wat heeft dit initiatief
opgeleverd?
Al voor de start van het Jaar van de Boerderij 2013
benadrukte de AEN dat het niet de bedoeling was om
het Jaar van de Boerderij van 2003 te herhalen. In 2003
werd vooral de aandacht gevestigd op de teloorgang van
historische boerderijen en het creëren van draagvlak voor
behoud. Want met name vanaf de jaren tachtig van de
twintigste eeuw vielen steeds meer boerderijen ten prooi
aan de slopershamer. Door de toename van het aantal
bedrijfsbeëindigingen kwamen steeds meer boerderijen
vrij, daarentegen was het besef van de cultuurhistorische
waarde van de boerderij voor het platteland nog niet
wijdverbreid. Bovendien bleven de mogelijkheden van
herbestemming beperkt tot die van woonboerderij,
kinderboerderij of zorgboerderij. Bij de afsluiting van 2003
Jaar van de Boerderij kon worden vastgesteld dat het een
groot succes was geweest: door de vele activiteiten en de
uitgebreide pers- en media-aandacht werd de historische
boerderij goed op de kaart gezet. Alleen doofde de
aandacht voor de historische boerderij na het themajaar
als een nachtkaars uit.
Nieuw beleid
en verantwoorde herbestemmingsmogelijkheden
Vanaf 2003 is het erfgoedbeleid en het beleid voor
het landelijk gebied sterk veranderd. Alleen al MoMo
(Modernisering Monumentenzorg) en de hieruit volgende
aanpassingen op het Besluit ruimtelijke ordening en de
Monumentenwet hebben belangrijke veranderingen teweeg
gebracht: zo hebben gemeenten sinds 2012 de plicht om bij
het opstellen van bestemmingsplannen rekening te houden
met de aanwezige cultuurhistorische waarden. Dit biedt
vooral ook voor het buitengebied (en dus voor het behoud
van het agrarisch erfgoed) kansen, afhankelijk van
de ambities van de betreffende gemeente.
Door het toenemende besef van de waarde van agrarisch
erfgoed (andere belevingswaarde) en de aandacht voor
nieuwe herbestemmingsmogelijkheden leidt bedrijfs
beëindiging en leegstand tegenwoordig minder snel tot
verval en sloop. En dat terwijl wekelijks tien tot vijftien
agrariërs hun bedrijfsactiviteiten beëindigen en als gevolg
meer en meer boerderijen vrij in de verkoop komen.
Draagvlak voor het behoud van historische boerderijen,
met de nadruk op een verantwoorde herbestemming,
vormde dan ook het uitgangspunt voor het Jaar van
de Boerderij 2013.
Landelijke en provinciale activiteiten
De coördinatie van het Jaar van de Boerderij 2013 was
in handen van de AEN en de aangesloten regionale en
provinciale boerderijenstichtingen. Vanwege de beperkte
financiële middelen kwam het grootste gedeelte van de
werkzaamheden bij de boerderijenstichtingen te liggen.
Voor sommige van deze stichtingen zorgde dit voor de
nodige hoofdbrekens, niet door een gebrek aan ambitie,
maar door een bescheiden organisatiekracht. Daarbij was
het jammer dat bepaalde 'verwante' organisaties zich
niet bij de organisatie aansloten, zoals de Land- en
Tijdens het openingscongres van het Jaar van de Boerderij
2013 in de Hoeksche Waard werd onder andere een bezoek
gebracht aan boerderij Bouwlust in Rijsoord.
Tuinbouworganisatie Nederland. Toch vonden er
gedurende 2013 verspreid over het land vele activiteiten
plaats, zowel voor de direct betrokkenen als voor het brede
publiek. Hoogtepunten waren onder andere het druk
bezocht openingscongres in de Hoeksche Waard (februari),
de Dag van de Boerderij Informatie in Amersfoort
(december) en de feestelijke afsluiting van het Jaar van
de Boerderij 2013 in het Groningse Niehove (januari 2014).
Ook in Zeeland vonden diverse activiteiten plaats:
zo organiseerden de Stichting Landschapsbeheer Zeeland,
de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie en de
Boerderijenstichting Zeeland (BSZ) de Erfgoedtrofee 2013
en organiseerde de BSZ in september een symposium
over de verschijningsvorm van Zeeuwse historische
én nieuwbouwboerderijen.
Regisseur op de dorsvloer!
De SCEZ concentreerde zich in het Jaar van de Boerderij
2013 vooral op de problematiek van de historische
landbouwschuren. Samen met stichting Dorp, Stad en Land
(DSL) voerde zij een pilotstudie uit naar leegstand en de
