Middeleeuwse heiligenbeeldjes in Zeeland
In september 2013 studeerde Arno van den Dorpel af voor de opleiding archeologie
aan de Universiteit Gent. Met behulp van de SCEZ, (Zeeuwse) musea en particuliere
verzamelaars maakte hij een inventarisatie van middeleeuwse heiligenbeeldjes
van pijpaarde, terracotta en grijsbakkend aardewerk, gevonden in de provincie Zeeland.
Een dataset van ruim vierhonderd heiligenbeeldjes werd
de basis van zijn afstudeerscriptie. In dit artikel worden
enkele vondsten toegelicht.
In de dertiende eeuw waren het de dominicanen en
franciscanen die een nieuwe spiritualiteit ontwikkelden
en overbrachten op de leken. Deze hernieuwde geloofs
beleving zorgde voor een toename van gebruik van
devotiebeelden. Het beeld werd een steeds groter
hulpmiddel voor persoonlijke devotie.
In deze laatmiddeleeuwse spiritualiteit stond het inleven in
Christus' leven en sterven centraal. Men wilde de emoties
uit de nieuwtestamentische verhalen zelf meebeleven.
Door middel van de door de bedelorden geïntroduceerde
gebeds- en meditatieoefeningen werd meer en meer een
appèl gedaan op de voorstellingswereld en de verbeelding
van de gelovigen. Vervolgens leidde dit tot de vraag naar
heiligenbeeldjes die zoals gezegd een belangrijke rol
gingen spelen in deze nieuwe vorm van spiritualiteit.
Utrecht werd de belangrijkste productieplaats van
pijpaarden devotionalia. In de eerste helft van de vijftiende
eeuw nam de productie van Utrechtse heiligenbeeldjes
een grote vlucht.
De twee oudste 'terracotta' beeldjes uit Zeeland
(datering 1300-1350).
Links: gevonden in Nieuwlande, particuliere collectie.
Rechts: gevonden in Reimerswaal, collectie Museum
Catharijne Convent Utrecht.
Zeeuws Erfgoed Q maart 2014 101
