Zeeuwse traditionals op cd
Bij het werk op het land, het heien aan de dijk, op straat, onder
het aardappels schillen, in de kerk, bij het ringrijden, tijdens de
vriendinnenvisite, een bruiloftsfeest of in het café...
Overal werd vroeger gezongen. Liedjes maakten deel uit van
het dagelijks leven en iedereen had er een heel repertoire van in
zijn hoofd. Ze werden thuis geleerd, op school, bij de jeugd
vereniging, in de kerk, op feestavonden of zomaar op straat.
De SCEZ wil dit immaterieel erfgoed aan de vergetelheid ontrukken
en brengt een cd met Zeeuwse traditionals uit. Deze cd is een
staalkaart van de Zeeuwse liedcultuur rond 1900, waarvan
de wortels teruggaan tot de zestiende eeuw.
Liedjes zijn levend erfgoed, afhankelijk van het literair-muzikale klimaat in
een gemeenschap. Dat oude liedjes verdwijnen en nieuwe opkomen, is
daarom onvermijdelijk. Nu nog bekende liedjes als 'Daar was laatst een
meisje loos' en 'Drie schuintamboers' werden zeventig jaar geleden
geschreven. Een kleine eeuw ouder zijn succesnummers als
'De Zilvervloot', 'Zeven kikkertjes' en 'Zie de maan schijnt door de
bomen'. Deze versjes staan in liedbundels waaruit heel Nederland leerde
zingen. Ze zijn verankerd in ons collectief geheugen.
Veel andere liederen zijn echter uit ons repertoire verdwenen. Op
sommige plekken in de provincie worden ze nog gezongen; vooral
Westkapelle heeft een sterke traditie in het zingen van "ouwerwessen"
Maar in het algemeen kennen weinig mensen nog liedjes als 'Mijnheer de
graaf droomde eens op een keer', 'Al op een morgen vroeg, ging ik mijn
peerdjes vangen', 'Altijd zijn de boeren dronken' en 'Wat hoor ik daar in
het midden al van de nacht'. In de jaren 1950 rees het besef dat zulke
liederen in Nederland aan het verdwijnen waren. Koren en dansgroepen
werden opgericht om ze te behouden. Ate Doornbosch legde ze vast in
het VARA-radioprogramma 'Onder de groene linde', dat tussen 1957 en
1993 honderdduizenden luisteraars trok. De opnames van deze liedjes zijn
bewaard en digitaal opgeslagen in de Nederlandse Liederenbank van het
Meertens Instituut.
Een selectie van de liedjes die in Zeeland werden gezongen, is straks op cd
te beluisteren. Van het overgrote deel zwierven tekst en melodie door heel
Nederland, soms zelfs door Noordwest-Europa. De melodie van
'Drie boerenmeisjes' gaat terug op een midzomernachtliedje uit Zweden.
De meest verspreide ballade in Europa ('Ic stont op hoogen bergen') was
in Zeeland bekend als 'Toen ik op Neerlands bergje stond'. En van
'Heer wilt mijn stem verlichten', een lied dat landarbeiders in Oost-
Zeeuws-Vlaanderen zongen, is duidelijk dat het uit België is meegebracht.
Een aantal negentiende-eeuwse liedjes werd gezongen op de melodie van
populaire operawijsjes. Zo zong men 'Dwars door de buien' op de melodie
van een aria uit Mozarts Nozze di Figaro.
Van een aantal liedjes staat vast dat ze teruggaan tot de late middeleeuwen,
omdat ze voorkomen in het Antwerps Liedboek uit 1544, het oudste
overgeleverde liederenboek. Van de minstens vijf drukken die er van
verschenen, heeft slechts één exemplaar de eeuwen overleefd. Zwerfstrofen
uit dit liedboek komen voor in het spelerijderslied 'Daar gunter in die
velden'. Ook de in Zeeland gezongen ballades 'Mijnheer de graaf',
'De ruiter en zijn jonge maagd' en 'Zeg kind zeg kind wat zit je rokje
scheef' zijn varianten van een en hetzelfde lied uit het Antwerps Liedboek.
Liedjes hebben het leven van de Zeeuwen in het verleden gekleurd.
Ballades, spelerijdersliedjes, drinkliederen, kinderliedjes, liefdesliedjes,
hosliedjes, soldatenliederen en heiliederen vormen samen een gevarieerde
afspiegeling van de Zeeuwse volksliedcultuur. Ze worden op de cd ten
gehore gebracht door de laatste generatie die ze nog van huis uit kende.
De ongepolijste stemmen van deze oudere mensen geven de liedjes een
karakteristieke uitstraling.
Na de cd met de traditionele liedjes volgen in maart en april 2013 een
festival en cd waarop hedendaagse popmuzikanten een eigen uitvoering
van de traditionals ten gehore brengen.
Nadere informatie is tegen die tijd te vinden op www.scez.nl en
www. traditieszeeland. nl.
Heeft u informatie over liedjes die in Zeeland werden gezongen?
Stuur dan een mailtje naar Jeanine Dekker,
adviseur volkscultuur: jc.dekker@scez. nl.
lijdens hun middagpauze
gingen de meisjes van de
Zeeuwsche Confectie
Fabriek in Middelburg
naar buiten om te zingen
en mandoline en gitaar
te spelen (foto circa 1948;
bron: Zeeuwse
Bibliotheek/Beeldbank
