Notaris in troebele tijden
Pieter Levendale gaat digitaal
Onder de iets omhoog gehesen rok zien we haar onder
rok. Als teken van vroomheid draagt ze een rozenkrans
met crucifix.
Een ogenschijnlijke 'bloem' bij haar linkerslaap blijkt
een versteend koraal, Michelinia (favosa), typisch voor
Belgische hardsteen: een veel groter fossiel markeert het
gezicht van de man.
Het elegante ontwerp is uitgevoerd door bekwame beeld
houwers. Gezien haar ligging is de zerk van Cornelis en
Jozijne na bijna vijfhonderd jaar nog in goede conditie,
al is er schade door vandalisme. Alle heraldische
elementen zijn namelijk opzettelijk weggehakt tijdens
de Franse bezetting in de jaren 1790, zoals ook elders is
gebeurd. Opmerkelijk genoeg zijn de vierpassen in de
hoeken van de zerk eveneens beschadigd, hoewel deze
geen wapenschilden bevatten, maar de symbolen van de
vier evangelisten die dikwijls voorkomen op middeleeuwse
grafzerken. Een antiquarische tekening door de landmeter
Korstiaen Bestebroer uit de jaren 1780, nu in de collectie
Zelandia Illustrata, toont de zerk nog intact; alleen
interpreteerde de tekenaar de twee insnijdingen in
de rechtermouw van de man foutief als een soort gesp.
De zerk moet nog tijdens het leven van het echtpaar zijn
geplaatst. De sterfdatum van Cornelis is namelijk pas na
zijn dood in 1532 gegraveerd, terwijl die van Jozijne nooit
is toegevoegd. We weten echter uit een andere grafzerk
dat zij in 1557 overleed. Jozijne verkoos om begraven te
worden in de kerk van Tholen bij haar moeder Katherijne
Tshauwers, die enkele jaren na Cornelis stierf in 1538.
Ook deze dubbele zerk voor moeder en dochter bestaat
nog altijd, met eveneens een tekening ervan door
Korstiaen Bestebroer in de collectie Zelandia Illustrata
in het Zeeuws Archief in Middelburg.
Zeeland is bijzonder rijk aan vooral figuratieve grafzerken
uit de late middeleeuwen en dit belangrijke stuk historisch
erfgoed verdient meer aandacht. De zerken in
Sint-Maartensdijk en Tholen, evenals elders in Nederland,
zijn geïnventariseerd voor het MeMO-project, dat gericht
is op de middeleeuwse dodengedachtenis. Nog altijd
zoeken MeMO-onderzoekers naar meer voorbeelden,
informatie en foto's. Naast grafmonumenten omvat
het project ook teksten en memorievoorstellingen tot
en met 1580, die ons helpen om de middeleeuwse
memoriecultuur beter te begrijpen. Alle gegevens en foto's
worden opgeslagen in een databank, die vanaf februari
2013 voor iedereen toegankelijk zal zijn op
http://memodatabase. hum. uu. nl.
Kijk voor een voorproefje op
http://memo.hum. uu. nl/oudewater/index-nl.html.
Een uitgebreider artikel over de Zeeuwse grafzerken
is binnenkort te vinden op webportaal
www.geschiedeniszeeland. nl.
Dr. Sophie Oosterwijk, coördinator Grafmonumenten,
MeMO-project, Universiteit Utrecht,
en Kees Knulst, BA Geschiedenis
Het gemeentearchief van Goes is in het gelukkige bezit
van vijf protocollen van de Goese notaris Pieter Levendale
van Romerswalle, die, na vijf jaar in Bergen op Zoom
geresideerd te hebben, van 1581 tot zijn overlijden in
1606 notaris in Goes is geweest. Zij vormen een
belangrijke bijdrage voor de kennis van het wel en
wee van de bewoners van Goes en een groot deel van
het platteland van Zuid-Beveland.
Levendale heeft gewerkt in de roerige tijd van vóór
het Twaalfjarig Bestand (1609-1621). Onder zijn
klantenkring bevonden zich veel mensen die gevlucht
waren uit de zuidelijke Nederlanden, of afkomstig waren
uit de tijdens de watervloeden van 1530/32 overstroomde
gebieden. Omdat hij zelf van oorsprong Reimerswaler
was, heeft hij ook veel klanten aangetrokken die in die
stad geboren waren. De vele testamenten en akten van
huwelijkse voorwaarden zijn genealogisch van belang,
omdat ze een periode bestrijken waarin andere bronnen
schaars zijn. Afgelegde verklaringen over vechtpartijen,
soms met dodelijke afloop (het mes zat los in de schede!),
geven een interessant en soms amusant kijkje op het leven
in die tijd. De protocollen bevatten ook veel akten waarin
sprake is van nieuwe droogmakingen en de problemen
die dit soms met zich meebracht.
De protocollen zijn geëxtraheerd door Paul Harthoorn
uit Amsterdam. Hierbij is de drijfveer vooral geweest
om de akten toegankelijk te maken voor onderzoekers.
Henk Berrevoets, die vele jaren medewerker is geweest
op het Genealogisch Centrum, heeft alle protocollen op
microfilm gezet. Een groot deel van de extracten zijn
gemaakt in het 'computerarme tijdperk' en daarom met
de hand geschreven. Chiel Smallegange uit Waddinxveen
heeft de extracten uitgetypt zodat hij ze in zijn website
kon invoeren.
De gebruiker zal ongetwijfeld hier en daar stuiten op
fouten die tijdens het extraheren en het invoeren van de
tekst op de website gemaakt zijn. Dit zal vooral het geval
zijn met de - gelukkig weinig voorkomende - Latijnse
teksten die op de microfilm moeilijk te lezen waren.
Gebruikers die onjuistheden ontdekken kunnen dit
doorgeven aan de auteur van de website.
www.chielsmallegange.nl
Zeeuws Erfgoed 16 december 2012/04 CULTUURHISTORIE
