Opgraving
voo^re^oëtBcEf
Hof Ramsburg: een tipje van de sluier
Walcheren
Restauratiewerken Fort Rammekens
Dit voorjaar beginnen grootscheepse restauratiewerken bij Fort
Rammekens in Ritthem. Onder coördinatie van Staatsbosbeheer slaan
diverse onderzoeksdisciplines de handen ineen om de werken tot een goed
einde te brengen. Naast uitgebreid milieuonderzoek worden de werken
ook begeleid door een intensief bouwhistorisch onderzoek. De Walcherse
Archeologische Dienst neemt het archeologisch onderzoek op zich.
Fort Rammekens of Zeeburg is in 1547 gebouwd in opdracht van
landvoogdes Maria van Hongarije om de scheepvaatroutes naar
Middelburg en Antwerpen te controleren; het is het oudste nog bestaande
zeefort van West-Europa. De rede voor het fort was een belangrijke
ankerplaats voor de schepen van de in 1602 opgerichte Verenigde
Oost-Indische Compagnie (VOC). Op het einde van de achttiende eeuw
werd Rammekens ingericht als hospitaal. In de Franse tijd (1795-1813)
moderniseerde men het fort nog op grote schaal, maar in 1867 verloor het
definitief zijn functie. Vandaag de dag is Fort Rammekens een prachtige,
tot de verbeelding sprekende plek met uniek natuurschoon en een boeiend
verleden dat jaarlijks talrijke toeristen weet te lokken.
'Rammekens oft Zee Burg; kaart door Joan Blaeu, 1649.
In de zomer van 2009 voerde de Walcherse Archeologische Dienst
(WAD) aan de noordoostzijde van Middelburg, aan de Oude
Veerseweg, een archeologische opgraving uit. Hier lag in de achttiende
en negentiende eeuw het Hof Ramsburg. In de volgende editie van
De Wete (april 2012) wordt in samenwerking met Martin van den
Broeke een uitgebreid artikel aan dit onderzoek gewijd. Hier alvast
een tipje van de sluier.
De oudste tijdens het onderzoek gevonden sporen behoren tot middel
eeuwse moernering; het grootste deel van het terrein is in deze periode
afgegraven ten behoeve van de zoutwinning. De eerste bewoningssporen
op het onderzoeksterrein zijn te koppelen aan het boerenbedrijf dat hier
zeker vanaf het midden van de zeventiende eeuw gevestigd was. Op de
kaart van Visscher-Roman (1655/56) staat op deze locatie een kleine
boerderij met erf aangegeven. Het gaat om enkele greppels en sloten
die een klein erf van circa 2.000 m2 afbakenen. Aan de noordwestelijke
zijde vormde een soort 'tuinmuur' mogelijk de begrenzing. Binnen dit
areaal zijn gefragmenteerde resten van minstens drie gebouwen gevonden,
verspreid gelegen rond een erf.
Van het Hof Ramsburg zelf konden, ten gevolge van de rigoureuze
sloop in de negentiende eeuw, enkel de funderingsgreppels worden
gedocumenteerd. Het opgetekende hoofdgebouw is bescheiden van
omvang en opzet. Het betreft een rechthoekige structuur van circa
23,5 bij 10,5 meter. Aan de westelijke zijde van het hof bevond zich
een half afgeronde verbreding naar het noordwesten toe. Aan de
noordelijke zijde, waar de Oude Veerseweg ligt, moest een galerij
met pilaren de status van het buiten extra benadrukken.
Omvorming tot buitenplaats
De meest opvallende vondst is een complex van drie kuilen waarin het
volledige huisraad van een gegoede boerenfamilie uit het einde van de
zeventiende tot het begin van de achttiende eeuw werd teruggevonden.
Het aardewerken keuken- en tafelgerei, kleipijpmateriaal, glaswerk, metaal
en dierlijk botafval geeft een prachtig beeld van het leven van deze familie
in die periode. Het materiaal lijkt op één moment in de tijd integraal
gedumpt te zijn. Op basis van de vondsten lijkt dat moment te dateren
kort na 1715. Historisch onderzoek van Martin van den Broeke leert dat
rond 1720 ene heer Balguerie het Hof Ramsburg betrekt en het omvormt
tot buitenplaats. Werd er bij de aankoop of verkoop van de boerderij
radicaal komaf gemaakt met de inboedel van de vorige bewoners?
Een ijzeren pan en pollepel in situ.
t-
Exotisch huisdier
Eén opmerkelijke vondst uit deze bijzondere context kunnen we niet
nalaten al even te vermelden. Tussen het dierlijke botmateriaal bevonden
zich ook de resten van een cavia. Deze dieren werden vermoedelijk met
Compagnieschepen meegevoerd uit Zuid-Amerika als curiosa. Het is de
eerste maal dat dit dier in Nederland in een archeologische context uit
deze vroege periode is gevonden. B-ram Silkens, WAD
Een vergiet uit hethuisraad van een gegoede boerenfamilie'
Zeeuws ErfgOed 6 maart 2012/01 ARCHEOLOGIE
