Tijdloze boeren plavuizen
Conditiemetingen door Monumentenwacht
Vloeren in woningen en boerderijen hebben door
de eeuwen heen een stormachtige ontwikkeling
doorgemaakt. Zeker de laatste 75 jaar zijn er nieuwe
producten en werkwijzen bijgekomen waar de
gemiddelde bewoner in vroeger tijden alleen maar
van kon dromen. Een tijdloze en slijtvaste toepassing
is de ongeglazuurde boerenplavuis, als antieke tegel
of nieuw verkrijgbaar.
Vloerafwerkingen van tapijt, hout, kunststof en (natuur
steen zijn in allerlei varianten te koop. Deze diverse
producten zorgen voor een comfortabele vloer naar de
wens van elke gebruiker.
Honderden jaren geleden hadden eigenaren die keus niet
en moesten ze het doen met het materiaal dat voorhanden
was. De begane grondvloeren in houten woningen en
boerderijen bestonden uit een aangestampte laag leem.
Zolang deze laag droog bleef was het voor de bewoners
een redelijk comfortabele ondergrond om op te wonen.
Het materiaal was gratis en gemakkelijk te verwerken.
Door weersinvloeden en vocht bleef in Zeeland de lemen
vloer geen lang leven beschoren. Als oplossing kwam in
het woongedeelte van de huizen een laag kleine keitjes op
de zandgrond te liggen, al dan niet in patronen. Met de
verstening van de woonhuizen in het westen van het land
kwam de vloer van gebakken plavuizen in zwang.
Deze rode plavuizen, estriken genaamd, zijn ongeglazuurd
en hebben een afmeting van 22 x 22 centimeter. In menig
Zeeuws woning zijn deze plavuizen in de kelder of op
de keukenvloer gebruikt. Oorspronkelijk werden de
plavuizen zo dicht mogelijk tegen elkaar gelegd in een bed
van zand. Later werden de tegels ook wel in de kalkspecie
gelegd en ook de onderlinge voegen werden met kalk
specie ingewassen. Tegenwoordig worden in de restauratie
en nieuwbouw (nieuwe) estriken weer veelvuldig toegepast
vanwege de warme uitstraling en het rustieke, tijdloze
karakter van de vloertegels.
De kleur van de tegels is afhankelijk van de herkomst
van de klei en de manier van bakken. Estriken zijn veelal
verkrijgbaar in diverse tinten rood, grijs en blauw.
De grijsblauwe estriken verkrijgen hun kleur door het
smoren. Bij smoren gaan de (rode) tegels opnieuw de oven
in. Door tijdens het bakken de luchttoevoer af te sluiten,
wordt de zuurstof aan de tegels onttrokken en kleuren de
plavuizen tijdens dit proces grijsblauw.
Antieke plavuizen of estriken worden 'onder de draad'
gelegd. Dit gebeurt omdat de tegels onregelmatig van
dikte kunnen zijn. Voor het leggen adviseert de
Monumentenwacht om een echte vakman in te schakelen.
Iemand van de 'oude stempel' zal het als een uitdaging
zien om een schitterend eindresultaat te maken van
de plavuizen.
Er zijn zowel nieuwe als antieke plavuizen te koop.
Het voordeel van nieuwe plavuizen is dat de hoogte
verschillen kleiner zijn waardoor de vloer verlijmd kan
worden en niet in specie hoeft te worden gelegd. Als u
een plavuizen vloer in huis heeft bent u in ieder geval
verzekerd van een karakteristieke vloer die erg slijtvast is
en haast geen onderhoud behoeft.
Estriken zijn ongeglazuurd en om de vloer regelmatig
schoon te maken is het het beste om zachte groene zeep
te gebruiken. Past u dus op met schoonmaakmiddelen;
deze kunnen onherstelbare schade aan de vloer
toebrengen.
Rode en grijsblauwe estriken in een
Opname van het interieur van het Van de Perrehuis in Middelburg
volgens de NEN-2767
In 2011 verrichtte de Monumentenwacht 639 inspecties. Twee bijzondere inspecties
deed zij in Middelburg in opdracht van de Rijksgebouwendienst: het grootse
achttiende-eeuwse Van de Perrehuis aan het Hofplein 16, het onderkomen van het
Zeeuws Archief, en het statige zeventiende-eeuwse gebouw aan de Balans 11 waarin de
Provincie Zeeland is gehuisvest.
Tijdens deze inspecties zijn er inventarisaties uitgevoerd van alle in de gebouwen
aanwezige materialen en in welke hoeveelheden deze in de panden zijn verwerkt. Verder
is van alle materialen en constructies de conditie bepaald en de maatregelen die
noodzakelijk zijn om de gebouwen in stand te houden. Twee monumentenwachters zijn
hiervoor speciaal (NEN-2767) gecertificeerd om deze opnames te mogen uitvoeren.
Het gehele monumentale bezit van de Rijksgebouwendienst in Zeeland, 14 objecten in
totaal, is op deze manier in kaart gebracht.
Zeeuws Erfgoed 19 maart 2012/01 MONUMENTENN
