Museumvoorwerpen in de zorg
Uitwerking
Enkele Zeeuwse musea ontwikkelen dit jaar een reminiscentieproject.
De SCEZ organiseerde daarvoor op 17 maart een workshop onder leiding
van Karin van Leengoed. Met reminiscentie wordt bedoeld het ophalen
van herinneringen, met een nadruk op fijne herinneringen. Deze kunnen
helend werken bij ouderen. Het cultureel erfgoed biedt goede mogelijk
heden om hierop in te spelen. Het zien van een foto of het vasthouden
van een gebruiksvoorwerp uit het verleden, het ruiken van een
'ouderwetse' geur of het horen van een verhaal in dialect kan allerlei
associaties oproepen, die ouderen in een zorginstelling met elkaar
in gesprek doen gaan. De deelnemende musea zijn: Streekmuseum
De Meestoof, Streek- en Landbouwmuseum Goemanszorg,
OosterscheldeMuseum, Museum De Schotse Huizen en Streekmuseum
Het Land van Axel.
De afgelopen jaren ontwikkelden diverse Zeeuwse musea educatieve
leskisten voor het onderwijs, maar themakoffers voor in de ouderenzorg
zijn vrij nieuw voor de musea. Tijdens de workshop is door Karin van
Leengoed aan vertegenwoordigers van de musea uitgelegd op welke manier
de musea aanbod voor de nieuwe doelgroep kunnen ontwikkelen. Het
doel is om met een koffer met museumvoorwerpen naar zorginstellingen
te gaan of, wanneer dat mogelijk is, met de ouderen van zorginstellingen
of dagopvang naar de musea te komen. Zij kunnen dan prettige
herinneringen ophalen door middel van de voorwerpen. Die moeten hen
prikkelen om goed na te denken en goed te kijken. Deze activiteit beperkt
in zekere mate de achteruitgang van ouderen. De voorwerpen moeten uit
de dagelijkse omgeving komen en van hooguit zeventig tot tachtig jaar
geleden zijn. Te denken valt aan een koffiekan, melkbus, theemuts, oude
kruik of gehaktmolen. Herinneringen uit de kindertijd van de deelnemers
komen hierdoor terug. Ook in spelvorm kunnen de voorwerpen
behandeld worden. Tevens kunnen oude ansichtkaarten worden ingezet.
Een feest van herkenning
"Ons museum richt zich op de periode tussen de twee wereldoorlogen in",
vertelt Annemarie Berkulin van Streek- en Landbouwmuseum
Goemanszorg in Dreischor. "Eigenlijk doen wij al aan zorg. Vanuit
Zorgcentrum Duinoord in Burgh-Haamstede komen ouderen al jaren
naar ons museum." Volgens Rien Mol is Museum Goemanszorg
"een feest van herkenning." "Daarom spreekt dit project mij aan", zegt hij.
"Ons museum biedt veel mogelijkheden binnen de zorg."
Jaap van Wieringen van het OosterscheldeMuseum heeft uit Yerseke
een houten juk meegebracht naar de workshop. "Ik hou van verhalen
vertellen", zegt hij. Eef Kloezen vult hem aan: "Met dit juk leurde men
met mosselen langs de deur. Daarvóór werd het gebruikt om water naar
schepen te dragen. Het juk is tot aan de Tweede Wereldoorlog gebruikt.
Daarna kwam de waterleiding. Helaas hebben we er geen foto's bij.
Eigenlijk is dit voorwerp ook al te oud. De mensen die dit meegemaakt
hebben, leven niet meer.''
Sylvia van Dam Merret van Museum De Schotse Huizen in Veere weet
dat bij haar de meeste museumvoorwerpen te oud zijn. "Die kent men
niet uit eigen herinnering. Wij kunnen wel goed binnen dit project met
streekdrachten werken. Maar hoe maak je de koppeling met de rest van
het museum?"
Bij Streekmuseum De Meestoof in Sint-Annaland doet men al aan
educatie voor kinderen, vertelt Elna Wesdorp. "Nu willen we ook iets
voor ouderen ontwikkelen. Voor kinderen zijn er webquests, waarbij
we met museumvoorwerpen naar de scholen toe gaan. Twee jaar geleden
hadden we een expositie 'Hoe de was was'. Ik heb nu een wasklopper
meegenomen. Daarmee kun je herinneringen ophalen aan het wasritueel.
Velen zullen herinnering hebben aan het wassen door hun moeder.''
Ingrid van Oudeniel: "Op dit moment hebben we bij De Meestoof een
expositie over thee. Met theepotten, mutsen, zeven... Dat is ook een
mooi onderwerp voor reminiscentie."
"Ook in Zeeland wordt de herinnering aan de streekdracht steeds
minder", beseffen Marjan van der Heijden en Nellie de Kraker van
Streekmuseum Het Land van Axel. "Wij gaan met onderdelen van de
streekdracht naar de ouderen toe. Zij halen herinneringen op en dat is
zo leuk. Daar steken wij ook weer wat van op. Het is voor ons ook
belangrijk om de kennis over streekdracht op die manier te bewaren.''
Het OosterscheldeMuseum wil vijf a zes actieve ouderen naar het
museum halen. Het vervoer wordt door de gemeente geregeld.
Museum De Schotse Huizen ziet meer in het museum naar de zorg
instelling brengen. Sylvia van Dam Merret: "Wij willen foto's van onze
tentoonstelling maken en die in een diashow zetten. We gaan beginnen
met het leggen van contacten dicht bij onze kern. We willen de
activiteitenbegeleiders van de zorginstelling enthousiasmeren en laten
meedenken over de uitvoering."
Ook 'De Zeeuwse Klapbank' met geluidsopnames van verhalen in
dialect kan ingezet worden in de ouderenzorg. De geluidsfragmenten
zijn te raadplegen op www.zeeuwseklapbank.nl en voorzien van
Nederlands bijschrift. Er zijn plannen bij de SCEZ voor een apart
reminiscentieproject rondom streektaal. In het najaar komen de
deelnemende musea nog een keer bijeen om te zien welke projecten
zijn opgezet en om ervaringen uit te wisselen.
Geïnteresseerde zorginstellingen kunnen contact opnemen met
de SCEZ (lcm.adriaanse@scez.nl).
Voorwerpen in een naoorlogs interieur (Streekmuseum De Meestoof).
Workshop Museumvoorwerpen in de zorg.
Zeeuws Erfgoed 24 juni 2011/02 Musea
