n aanh
et woord!
Zeeuws
tiymtiogistk
wwrctenboek
Ui is-iJk™*:.1 kW Jy
Zttifilf? WW1ÏM
Frans Debrabandere
en zijn
Piet van Sterkenburg
(rechts) tijdens het
symposium op 19 oktober.
(foto Els Ruijsendaal)
Op vrijdag 19 oktober organiseerde de Stichting
Johan Hendrik van Dale in samenwerking met
de Zeeuwse Bibliotheek en de SCEZ in de aula van
de Zeeuwse Bibliotheek een minisymposium naar
aanleiding van de presentatie van het Zeeuws
etymologisch woordenboek van dr. Frans Debrabandere.
Ruim 120 mensen wilden wel iets meer weten over
etymologie. Piet van Sterkenburg vertelde in zijn lezing
over de geschiedenis van woorden. Hij lichtte toe dat je
in dit etymologisch woordenboek heel wat bouwstoffen
vindt om aan studenten en anderen uit te leggen hoe
woordgeschiedenis in elkaar zit. Men kan er klankwettige
en minder klankwettige vormveranderingen mee
verklaren. Hij maakte ook duidelijk dat betekenis
veranderingen een grote rol spelen in de woord
geschiedenis. Dit werd allemaal geïllustreerd aan de
hand van Zeeuwse voorbeelden uit het Etymologisch
woordenboek.
de geschiedenis van de studie van de Zeeuwse dialecten,
waarvan een groot deel natuurlijk ook de geschiedenis
van de Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek is.
Hij schetste de geschiedenis aan de hand van veel archief
onderzoek geïllustreerd met mooie foto's en feiten.
Zeeland mag terecht trots zijn op een reeks personen die
zich voor de streektaal hebben ingezet. Zo belichtte hij
Van Breen (waarover van zijn hand een uitgebreid artikel
verscheen in het tijdschrift Zeeland), Meertens, De Hullu,
Ghijsen, Van Den Broecke-de Man en nog vele andere
verdienstelijke Zeeuwen die zich met de studie van de
streektaal hebben beziggehouden. Nu het tachtigjarige
jubileum van de Zeeuwse Dialectvereniging er aankomt,
was het boeiend om dit stukje geschiedenis in het kort te
horen vertellen.
Daarna was het uiteraard tijd om Frans Debrabandere nog
even in de bloemetjes te zetten. Op zijn beurt bedankte de
auteur ook enkele mensen en lichtte de totstandkoming
van zijn boek toe. De gedeputeerde, Harry van Waveren,
kreeg het eerste exemplaar.
Veronique De Tier had het als samensteller van 'De
Zeeuwse Klapbank' over deze reizende tentoonstelling
over Zeeuwse dialecten en lichtte toe dat je met de
dialectfragmenten uit deze tentoonstelling ook veel
achtergrondinformatie kan geven over de dialecten en
taal in het algemeen. Men zou een lessenpakket kunnen
ontwikkelen waarbij men de dialectgeschiedenis van
het Zeeuws kan bespreken aan de hand van een aantal
fragmenten. Met een educatieve fiche per fragment kan
men bijvoorbeeld de uitspraak bestuderen, maar ook de
grammatica en de woordenschat en die vergelijken met
andere fragmenten. Op de woordenschat werd dieper
ingegaan, omdat het symposium natuurlijk in het teken
van de herkomst van woorden stond. Uit de fragmenten
uit 'De Zeeuwse Klapbank' werden woorden gehaald,
waarvan de etymologie interessant of onduidelijk was.
De landbouwterm joën op Noord-Beveland bijvoorbeeld
zal voor jongeren wellicht onbekend zijn. Het woord
bestaat ook buiten Zeeland in de vorm janen en is
verwant met het werkwoord gaan. Een jooë is 'een gang
die gewied moet worden'. Verder kwam ook de
etymologie van hoogaars (niet een boot met een hoge aars,
maar wel een afleiding van hoog +aard) en gornaat (er zijn
verschillende mogelijkheden: het verwijst naar de voel
sprieten of naar de kleur of het is een afleiding van een
voornaam) aan bod. Uit de landbouwfragmenten werden
nog woorden als roten, boten, stuiken en schrank verklaard.
De teksten van deze twee lezingen zullen in het december
nummer van het tijdschrift Zeeland te lezen zijn.
Lo van Driel hield een interessant historisch verhaal over
Veronique De Tier over de mogelijkheden van
'De Zeeuwse Klapbank'. (foto Els Ruijsendaal)
Het Zeeuws etymologisch woordenboek verklaart waar
de Zeeuwse woorden vandaan komen en hoe hun
dialectische betekenis is ontstaan. Het is daarmee een
belangrijke aanvulling op eerdere publicaties zoals het
Etymologisch Dialectwoordenboek van A.A. Weijnen
(2003). Met de verschijning van deze publicatie van
Frans Debrabandere heeft Zeeland niet alleen een mooi
Woordenboek der Zeeuwse Dialecten van Hendrika Ghijsen,
maar als eerste dialectgebied in Nederland ook een
etymologisch woordenboek dat antwoord geeft op de
vraag: wat is de herkomst van de Zeeuwse woorden?
De Zeeuwse eilanden zijn geen taalkundig eiland.
Verwantschap met de Vlaamse dialecten valt sterk in
het oog. Maar ook taalkundige banden met Holland
en Brabant ontbreken niet. Middelnederlandse en
Vroegnieuwnederlandse voorbeelden laten zien dat onze
dialectwoorden vaak heel oud zijn. Uit vergelijking met
Franse, Duitse, Engelse of Scandinavische woorden blijkt
dat het Zeeuws natuurlijk niet het monopolie van al die
woorden heeft. Veel dialectwoorden hebben alleen een
eigen vorm of eigen betekenis ontwikkeld.
Het Zeeuws etymologisch woordenboek is samengesteld op
verzoek van de Stichting Johan Hendrik van Dale. Deze
stichting is werkzaam in de gemeente Sluis, de stad van
Johan Hendrik van Dale, als culturele stichting. Zij
organiseert, steunt en ontwikkelt activiteiten in of ten
Zeeuws Erfgoed 20 september 2007/03 Musea
